HERBERT ANIMOWANY

Autor: Kamila Żędzianowska

Scenariusz lekcji języka polskiego. Analiza i interpretacja utworu Zbigniewa Herberta Pudełko zwane wyobraźnią.

Grupa wiekowa: V-VI klasa szkoły podstawowej

 

Cele:

• uczniowie poznają twórczość Zbigniewa Herberta – utwór Pudełko zwane wyobraźnią,

• potrafią znaleźć środki wyrazu w wierszu, takie jak: epitet, przenośnia, porównanie, ożywienie oraz wskazują, kim jest podmiot liryczny,

• tworzą własne utwory poetyckie oraz przekłady intersemiotyczne.

 

Pytanie kluczowe:

Czym jest wyobraźnia i jak można ją w sobie odkryć?

 

NACOBEZU:

• znam wiersz Zbigniewa Herberta pt. Pudełko zwane wyobraźnią

• wskazuję podmiot liryczny w wierszu

• wyszukuję środki wyrazu w utworze, takie jak: epitet, przenośnia, porównanie, ożywienie

• tworzę własny utwór/obraz literacki

• umiem powiedzieć, czym jest wyobraźnia i podaję, jak można ją rozwijać

 

Metody i formy pracy:

• praca z tekstem poetyckim

• tworzenie własnych utworów

• przekład intersemiotyczny

 

Pomoce dydaktyczne:

• pudełko (drewniane lub kartonowe);

• kolorowe kartki samoprzylepne;

• wiersz Zbigniewa Herberta pt. Pudełko zwane wyobraźnią (załącznik 1.)

• mapa mentalna do uzupełnienia jako notatka z wiersza (załącznik 2.)

• kartki z poszczególnymi wersami utworu Herberta (załącznik 3.) – jeśli będziemy korzystać z propozycji podsumowania nr 1

• kartki A4 – jeśli będziemy korzystać z propozycji podsumowania nr 2

 

Przebieg lekcji:

1. Powitanie uczniów.

2. Nauczyciel pokazuje uczniom pudełko i zadaje pytanie:

Co to jest za przedmiot?

Następnie rozdaje uczniom karteczki samoprzylepne i prosi ich, by napisali odpowiedź na pytanie, co może się w nim znajdować. Może dodać, że ogranicza uczniów tylko ich wyobraźnia. Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi na karteczkach, potem przyklejają na pudełko.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom tekst Pudełko zwane wyobraźnią Zbigniewa Herberta (załącznik 1). Uczniowie zapoznają się w ciszy w utworem. Nauczyciel po chwili odczytuje wiersz na głos. Można poprosić uczniów, by zamknęli oczy podczas recytacji  (dla lepszego wyobrażenia obrazów w wierszu).

4. Uczniowie dzielą się wrażeniami z usłyszanego wiersza. Nauczyciel prosi uczniów, by sami spróbowali zadać pytania do przedstawionego utworu, a inni uczniowie mogą spróbować odpowiedzieć na pytania kolegów.

W razie trudności nauczyciel zadaje pytania (można wybrać):
O czym jest ten utwór? Jaki jest jego nastrój? Czy różni się od ten wiersz od pozostałych utworów, które czytali wcześniej (brak rymów, interpunkcji, stałego rytmu, stałej ilości wersów)?

Nauczyciel podaje, że na dzisiejszej lekcji spróbują odpowiedzieć na pytanie, czym jest wyobraźnia oraz wspólnie spróbują się zastanowić, jak można ją rozwijać. Podaje temat lekcji.

5. Uczniowie z pomocą nauczyciela próbują przeanalizować utwór Zbigniewa Herberta. Można wykorzystać elementy metody eksplikacji literackiej tekstu[1], by spróbować odpowiedzieć jeszcze dokładniej na wcześniej postawione pytania, głębiej zastanowić się, co oznaczają poszczególne części utworu, z jakich środków wyrazu zbudowany jest utwór oraz jak te środki wpływają na tworzenie poszczególnych obrazów poetyckich. Ważne, by starać się nie rozwlekać analizy utworu, by czynności uczniów szły dynamicznie.

Nauczyciel (lub osoba z klasy) odczytuje pierwszą strofę. Uczniowie opowiadają, jaki obraz się w niej pojawia, czy ukazuje się podmiot liryczny, czy pojawia się jakiś środek wyrazu i do czego on służy. Czynności są powtarzane podczas analizy kolejnych strof.

Uczniowie zapisują swoje notatki na tekście utworu (który później wklejają jako notatkę do zeszytu) lub zapisują informacje na mapie myśli (załącznik 2).

Propozycja analizy utworu oraz wskazanie pojawiających się obrazów (uczniowie mogą zauważyć inne obrazy, tutaj tylko propozycja):

„Pudełko zwane wyobraźnią” – Zbigniew Herbert[2]

 

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6. Po dogłębnej analizie utworu Herberta i wyjaśnieniu, po co dane środki wyrazu pojawiały się w utworze, nauczyciel może podpowiedzieć (o ile uczniowie sami wcześniej tego nie wywnioskowali), że podmiot liryczny jest jak magik, który po każdym swoim „zaklęciu” czy „rozkazie” stwarza coś nowego, buduje nowy świat, który został wykreowany z wyobraźni.

Prosi uczniów, by zwrócili uwagę na tytuł utworu. Jaki on może mieć związek z obrazami, które pojawiają się w wierszu?

7. Nauczyciel wraca do odpowiedzi uczniów na pytanie, co znajduje się w pudełku przyniesionym na początku lekcji. Czy są one podobne do propozycji, jakie wskazał Zbigniew Herbert w utworze Pudełko zwane wyobraźnią?

8. Nauczyciel rozpoczyna krótką dyskusję, zadając kilka pytań uczniom (niekoniecznie wszystkie): czym jest wyobraźnia, jak można ją rozwijać, w czym wyobraźnia pomaga człowiekowi, czy każdy ma wyobraźnię, po co jest wyobraźnia.

Powinien pojawić się wniosek, że każdy człowiek ma wyobraźnię i dzięki niej może stworzyć różne światy.

9. Podsumowanie – dwie propozycje do wyboru, w zależności od tego, z jaką klasą pracuje nauczyciel.

 

1) Tworzenie tekstów: Nauczyciel zapowiada uczniom, że teraz oni mogą się wcielić w rolę takiego „magika” i spróbować stworzyć swój własny świat z wyobraźni. Nauczyciel rozdaje uczniom poszczególne wersy tekstu Herberta. Prosi uczniów, by spróbowali stworzyć swoje własne wiersze na wzór utworu Pudełko zwane wyobraźnią. Podobnie, jak w wierszu Herberta, podpowiedzią mogą być luźne skojarzenia z danym przedmiotem. Uczniowie nie muszą wykorzystać całego wolnego miejsca. Na koniec pracy można zawiesić utwory na tablicy klasowej.

2) Przekład intersemiotyczny: uczniowie otrzymują od nauczyciela kartki A4, na których rysują obrazy z wiersza Pudełko zwane wyobraźnią, dodając wybrane przez uczniów cytaty z wiersza. Ważne, by uczniowie zapełnili całą kartkę. Po skończonej pracy można przygotować wystawę klasową.

 

 

[1] Eksplikacja literacka – metoda analizy literackiej utworu poprzez kolejne odczytywanie tekstu oraz próbę analizy i interpretacji poszczególnych całości znaczeniowych. Nauczyciel odczytuje poszczególne strofy tekstu, a uczniowie próbują odpowiedzieć, co w niej się znajduje.
Należy jednak dostosować metodę do wieku uczniów i ich dojrzałości. Więcej o samej metodzie na stronie: http://hamlet.edu.pl/labuda-eksplikacja oraz w publikacji: Władysław Dynak, Aleksander Wit Labuda (red.), "Lekcje czytania. Eksplikacje literackie – część 1", Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991.

[2] Utwór skopiowany ze strony www: https://bliskopolski.pl/poezja/zbigniew-herbert/studium-przedmiotu/pudelko-zwane-wyobraznia/ [dostęp: 08.12.2018].